Burgers op grote kennisachterstand als het gaat om (thuis) zorg- en hulpverlening

Wat opvalt, vooral tijdens en na de Coronacrisis, is hoe weinig kennis er is bij de bevolking om 'hoe' ze moeten handelen, zoals: ziektes herkennen, voorkomen en hoe en wat mensen (zelf) kunnen behandelen en wanneer naar de huisarts te gaan, in het geval een ziekte zich aandient. Maar ook niet over men zich voorbereidt op het overleven van een pandemie. 

Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen a. gewone ziektes (galblaas, blinde darm., ed.), b. welvaartsziektes (obesitas, diabetes, ed.), c. ongezonde levensjaren als gevolg van ongelijkheid in de samenleving, zoals chronische armoede, slechte huisvesting, omgevingsomstandigheden ed. en d. klimaatziektes.

Welvaartsziekten ontstaan door de manier waarop miljarden mensen wereldwijd de afgelopen veertig jaar zijn gaan leven. Enerzijds heeft dat welvaart opgeleverd, maar de prijs is ongezondheid. Soms lijkt het alsof we de welvaartsweelde niet aankunnen en, zonder dat men er erg in heeft wegzakken in lusteloosheid gevoed door geraffineerde reclames, programma's en berichten op televisie, internet en in kranten. De welvaart is in de tachtiger jaren opgekomen en doorgezet tot op de dag van vandaag.

Mede daardoor zijn in Nederland miljoenen mensen chronisch tot ernstig ziek geworden en daaraan overleden. De Publieke voorlichting gaat vaak campagnegewijs, maar bereikt burgers onvoldoende en daarmee niet effectief. Hetzelfde geldt bij kanker en immuunziektes. Acht op de tien Nederlanders weet niets van de ziektes die op hun pad kunnen komen. Vooral ontbreekt het hen aan basiskennis over vitale medische, mentale, sociale en verpleegkundige onderwerpen en kennis. Kennis die je thuis kunt toepassen in geval van een ziekte of acute gevallen.

Daarbij gaat het vooral om kennis over wat je zelf thuis kunt doen om jezelf, je gezin of familie zo gezond (mogelijk) te laten leven en te beschermen' tegen allerlei ziektes. Maar vooral ook in gevallen die er toe doen, de juiste dingen te doen om het er levend af te brengen. Vierentwintig uur, zeven dagen per week. Toch is dat heel lastig. Op internet is die kennis niet snel en eenvoudig te vinden. Wel zijn er enkele nuttige apps, zoals thuisarts.nl en GZ-plein. Zie ook de pagina 'nuttige websites en Apps', op deze site. Helaas is die kennis, zeker in geval van spoed, niet eenvoudig te vinden.  

Dit betekent, dat 17,6 miljoen Nederlanders tijdens de coronacrisis volledig afhankelijk waren van persconferenties van het kabinet en oppervlakkige en elkaar vaak tegensprekende experts in nieuws-, praatprogramma’s en andere media. Dat komt doordat het op de Nederlandse TV/media ontbreekt aan objectieve toegankelijke Tv programma’s met betrouwbare informatie over gezondheid en gezondheidszorg.

Basale kennis is hard nodig, waar het gaat over ‘hoe’ ziektes thuis al te herkennen en te voorkomen zijn. Maar ook over hoe te handelen, bijvoorbeeld bij ziektebeelden, bij pasgeborenen, maar ook tijdens (opkomende) griepgolven, ende- en pandemieën. Als Nederlanders wel over specifieke kennis aangaande griep, endemie en pandemie hadden beschikt dan had dit sneller en beter tot effectieve en betere coronamaatregelen geleiden, maar zeker ook tot meer begrip en vertrouwen onder de bevolking.

Essentieel is dus, dat de door het kabinet tot 'actieve mens' gepromoveerd ook over die kennis beschikt, dat kan delen in de omgeving. Zo kunnen mensen 24 uur per dag waakzaam zijn om ziektes en de gevolgen ervan te minimaliseren of zelfs te voorkomen. Waar wachten we op: die kennis is er domweg! 

Het Gezondheidssysteem NL 2022 - 2032 stelt voor om een realistische kennisrevolutie te starten vanuit de zorg en hulpverlening. De kennisrevolutie moet in 2025 op zijn hoogtepunt zijn. Daarna moeten alle Nederlanders in staat zijn om met die eigen gemaakte kennis, thuis een reëele inschatting te maken over 'hoe’ infecties, kanker, diabetes, obesitas en in het algemeen ziektes zo mogelijk te voorkomen, tijdig aan te zien komen en sneller te handelen. Ook is belangrijk dat ouders, individuen gezondheidsrisico’s, do's en don'ts en alternatieven, bijv. in het geval van de keuze voor een klinisch zorgtraject, juist weten in te schatten.

Het grote probleem is dat die kennis nu nog grotendeels en exclusief bij de zorgprofessionals zit. In het geval van een (ernstige) ziekte komt die kennis véél en véél te laat vrij. Immers de kennis komt pas beschikbaar in de spreekkamer van de huisarts en de medisch-specialist, de fysiotherapeut of andere zorgverleners. En dat is anno 2021 voor een modern zorg- en kennisland als Nederland veel te laat, en vaak schadelijk. Door die kennis gestructureerd en overzichtelijk en begrijpelijk voor iedereen aan te bieden, ontstaat er een cultuur die ik duid als 'Gezond Leven = Meer Welzijn = Minder Zorg.'

Daarom is het belangrijk dat zorgprofessionals, overheid, verzekeraars, media, etc. initiatieven opzetten die er voor zorgen dat mensen (a) het belang van informatie over duurzaam 'Gezond Leven' in gaan zien (b) dat die informatie op een toegankelijke wijze wordt over gedragen, (c) dat mensen die in de praktijk gaan toepassen en (d) voortdurend kunnen updaten. Immers de kennis verandert voortdurend.

Daarbij is het belangrijk, dat de overheid de zogenaamde ‘actieve burger/patiënt’ gaat zien als meedenkers, als ambassadeurs die in hun omgeving de boodschap 'hoe gezond te leven' overbrengen.

Ten slotte is het cruciaal dat de overheid de zorg niet domineert maar faciliteert vanuit een gevoel van vertrouwen en zich richt op moderne vormen van kennisoverdracht ten aanzien van ‘gezond leven,’ 'zorg' sociaal leven en welzijn. Belangrijk is ook dat de overheid samen met de burgers en het zorgveld het doel markeren dat Nederland uiterlijk 2032 ‘het gezondste land ter wereld' wordt. 

Henk Handlogten