Gezond Leven, Welzijn en 'De beste zorg'...

Patiëntenzorg is niet (meer) los te zien van 'gezond leven', welzijn, sociale omstandigheden en lichamelijk welbevinden. De trend is ingezet. Gezondheid en zorg vloeien geleidelijk in elkaar over, met de mens in de hoofdrol. Eigenlijk logisch. Dat dit nog te weinig door druppelt in de zorgpraktijk, komt doordat preventie los gezien wordt van zorg.

Gelukkig verschijnen er over dit thema steeds meer wetenschappelijke artikelen, boeken, video's en opleidingen, die door huisartsen, medisch specialisten en zorgverleners worden opgepikt. Zo lopen er lokaal diverse pilots. Hier en daar wordt de aanpak al succesvol in de praktijk toegepast. Maar een NL-breed gecoördineerde uitrol, blijft uit.

Nederland wordt tegelijk gezonder, maar ook zieker

Dat heeft te maken met de succesvolle zorg en preventie. Tegelijkertijd, echter, kent onze samenleving (te) grote verschillen in gezondheid. Vooral bij mensen met een laag inkomen en opleidingsniveau. De RvS vraagt daar in  Gezondheidsverschillen voorbij aandacht voor. Deze mensen besteden minder aan gezondheid en opleiding, dan mensen met een goed inkomen en opleidingsniveau, die langer en gezonder leven. Zie ook Hoor mij nou.

Laaggeletterdheid en laaggecijferdheid

Laaggeletterdheid in ons land is nog steeds een probleem. Dat blijkt uit onderzoek. Maar er is ook veel onderzoek gedaan naar de effecten van laaggecijferdheid, de getalsmatige tegenhang-er van laaggeletterdheid. In het recent verschenen boek 'Innumaracy in the Wild,' beschrijft de Amerikaanse hoogleraar wetenschapscommunicatie Ellen Peters hoeveel invloed ‘slecht zijn met getallen‘ op iemands leven heeft.

Hooggecijferden zijn bijvoorbeeld gemiddeld welvarender – ook als je mensen met eenzelfde opleidingsniveau en algemene intelligentie vergelijkt. Laaggecijferden zijn vaker ziek, vinden het lastiger om medicijnen goed te gebruiken en de meest kansrijke behandeling te kiezen. Ellen Peters vergelijkt het met roken: één sigaret heeft geen meetbaar effect. Maar de sigaretten die iemand in de loop van de tijd rookt, veroorzaken een heleboel ellendige ziekten. Zo gaat het ook met alle onjuiste inschattingen en slechte beslissingen als gevolg van laaggecijferdheid. De lichamelijke en medische problemen stapelen zich langzaam op (Ionica in De Volkskrant). Al met al dus nog veel missiewerk te doen.

Welvaart is mooi, maar hakt er ook stevig in 

Zoveel overvloed en rijkdom en toch veel ziekte. Hoe kán dat? Niet eerder heeft de mensheid in zo'n enorme overvloed en rijkdom kunnen leven. Dit is op zich fantastisch! Het heeft natuurlijk grote voordelen, maar ook dramatische nadelen. Zeker als het om gezondheid, leefstijl en ziekte gaat.

Maar het is, naar mijn mening, toch ook weer niet zo vreemd. Zeg nou zelf... Nooit eerder in de geschiedenis van de mens stond er zoveel voeding ter beschikking. Nooit eerder zijn mensen zo verleid en gestimuleerd om mateloos veel tot zich te nemen, van welke kwaliteit dan ook. Je moet wel stevig in je schoenen staan om die verleiding te weerstaan.

Nooit eerder is de mensheid in haar bestaan zo gedomineerd door de markt, marktwerking en marketing. Het kon niet op. De afgelopen decennia is gebleken dat deze leefstijl tot ernstige en, als ze zich daar bewust van waren geweest, vaak onnodige ziektes in de vorm van chronische aandoeningen (obesitas pandemie) en sterfte heeft geleid. Mens en maatschappij waren hier niet op voorbereid.

Nooit eerder in mensenheugenis zijn op basis van wetenschappelijk marketing en psycholo-gisch onderzoek, de resultaten in verleidende termen vertaalt in reclameboodschappen en verspreid via social media, kranten, weekbladen en TV. Noem maar op! Alles gericht op kopen, kopen, kopen en stress, stress, stress... De wrange werkelijkheid is, dat nooit eerder zoveel kinderen, volwassenen en ouderen met lichamelijke en geestelijke klachten terecht kwamen bij de huisarts, specialist en afhankelijk werden van zorgverleners. Het aantal mensen met één of meer chronische aandoeningen in Nederland bedroeg in 2019 circa 5,2 miljoen mensen en neemt volgens het CPB nog jaren toe.

Hoe moet dit verder? Ik vraag me af of die stijging niet kan worden gestopt of, maar zeker afnemen? Het zou toch mooi zijn, dat NL Zorg in 2025 zo is ingericht, dat het aantal (chronisch) zieke mensen de komende vijf jaar afneemt, minimaal stabiliseert. 

Van infectie ziekten naar welvaartsziekten

Over decennia zijn grote shifts waarneembaar in soorten ziektes, ziektelast en doodsoorzaken, verschuivend, van infectieziekten naar welvaartsziekten, voortkomend uit leefstijl en gedrag van mensen.

En juist hier kan leefstijladvisering en gedragsverandering burgers en patiënten geweldig helpen. Zo hebben duizenden (potentiële) patiënten het afgelopen decennium geprofiteerd van opmerkelijke resultaten, die zijn geboekt bij de behandeling, bijvoorbeeld ter voorkoming van hart- en vaatziekten en diverse kankersoorten. Dit laat zien dat beïnvloeding van leefstijl flinke gezondheidswinst kan opleveren. Maar het is niet overal de praktijk van alle dag.

Met 'De Patient Eerst' heeft NL De Beste Zorg Ter Wereld als doel de gezondheidsverschillen in 2025 sterk te hebben gereduceerd door leefstijlgeneeskunde, leefstijladvisering en gedragsver-andering op gang te brengen te promoten en gezond leven, sociaal en zorg te integreren in het dagelijkse leven van burgers, én artsen en zorgverleners. Hier volgen enkele visies.

Leefstijlgeneeskunde

Uit literatuur over leefstijlgeneeskunde blijkt dat leefstijlverandering en beïnvloeding niet alleen leidt tot voorkoming van ziektes, maar ook tot een gunstig verloop van ziektes. Ook kan het ertoe bijdragen dat de ziekte verdwijnt. Dit gebeurt al bij mensen bij Diabetes II, zij kunnen hun ziekte omkeren (De Vries en De Weijer: Handboek Leefstijlgeneeskunde, Houten 2020). Het bevorderen van een gezonde leefstijl vraagt om een brede aanpak én samenwerking tussen burgers, artsen en zorgverleners. Ook de overheid zou hier werk van moeten maken, bijvoorbeeld door integrale samenwerking tussen de departementen.  Zo wordt leefstijlbeïn-vloeding een welkome manier om naast gezondheidswinst ook de ziektelast te reduceren en mogelijk vrijkomende financiële middelen in te zetten om nieuwe methodieken op dit gebied te ontwikkelen en patiënten minder afhankelijk te maken van zorg.

Behoedzame geneeskunde (gentle medicine)

Cambridge-hoogleraar Jacob Stegenga pleit in het artikel "Waarom ik pleit voor behoedzame geneeskunde" op 19 december 2020, voor een aanpak, waarbij artsen minder snel ingrijpen. De afgelopen jaren is de medische wetenschap van verschillende kanten onder druk gekomen. Sommigen vinden dat er te gemakkelijk nieuwe categorieën worden gecreëerd of bestaande uitgebreid, louter om productieredenen en winst te maken. Anderen menen dat de voordelen van de meeste nieuwe geneesmiddelen minimaal zijn, terwijl klinische onderzoeken dat over-drijven en tegelijkertijd de schade die deze middelen toebrengen, standaard te laag inschatten. 

"Een aantal veranderingen in de medische praktijk die deze bezwaren tot op zekere hoogte kunnen wegnemen noemt Stegenga 'behoedzame geneeskunde.' Soms gaat het dan om kleine wijzigingen in routine handelingen of beleid, soms zijn de veranderingen ingrijpender." In de dagelijkse praktijk zouden artsen minder snel moeten ingrijpen dan ze nu doen. Veel artsen en chirurgen doen dat al, maar hij pleit ervoor dat die benadering de standaard wordt. Ook met de hoop en verwachtingen van patiënten moeten artsen behoedzaam omgaan. Indien mogelijk zou behandeling in het algemeen minder agressief en behoedzamer moeten zijn.

Een voorbeeld: In 2010 lieten Israëlische onderzoekers een groep oudere patiënten die ieder gemid-deld 7,7 geneesmiddelen gebruikten hun medicijngebruik precies volgens behandelprotocollen afbouwen. Per patient werd het medicijngebruik met 4,4 geneesmiddel teruggebracht. Slechts zes middelen moesten toch weer worden voorgeschreven, omdat de symptomen terugkeerden. Tijdens het afbouwen werden geen nadelige gevolgen geconstateerd en 88% van de patiënten zei zich gezonder te voelen. 

Stegenga: "Dergelijk onderzoek moet er veel meer komen, en van hogere kwaliteit (gerando-miseerd en blind)."

Positieve Gezondheid

Een andere benadering is het concept 'Positieve Gezondheid.' Hier wordt gezondheid niet meer gezien als de aan- of afwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Diverse projecten zijn gestart en lokaal ingevoerd. Wat betreft de 'Positieve Gezondheid' benadering van Machteld Huber, verwijs ik je naar haar video Machteld Huber over Positive Health en de website van het Instituut For Positive Health: https://iph.nl/. Maar er bestaan meer methodieken om de 'De Patiënt Eerst' te zetten, zoals:

Participatory Health and Healthcare

"Participatory Healt and Healthcare" is volgens Jan Oldenburg en Mary P. Griskewicz een op de mensgerichte benadering van zorg. Dit concept is in Nederland geïntroduceerd door Bas Bloem, hoogleraar neurologie en verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De video From God to Guide geeft de werkwijze op indrukwekkende wijze weer.

"Home-hub-and-spoke" concept

Dezelfde Bas Bloem, hoogleraar neurologie en verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, en zijn collega's leggen in een artikel uit dat steeds duidelijker wordt dat de huidige gezondheidszorg niet goed is afgestemd op de wensen en behoeften van mensen met chro-nische ziekten. De samenwerking tussen de verschillende zorgverleners laat vaak te wensen over en de zorg is te veel afgestemd op de ziekte in plaats van op de mens erachter. Bovendien is er onvoldoende zicht op het functioneren van mensen in hun eigen woonomgeving.

Bloem en zijn collega's schetsen het "Home-hub-and-spoke" als een innovatief, toekomst-model voor integrale en patiëntgerichte zorg met drie belangrijke componenten:

"Home": het kunnen beoordelen van patiënten in hun eigen omgeving, en de zorg direct aan huis leveren. "Spoke": de patiënt wordt gekoppeld aan een regionaal zorgteam van experts met specifieke deskundigheid in het begeleiden van mensen - in dit geval - de ziekte van Parkinson.
"Hub": een academische omgeving waar nieuwe kennis wordt gegenereerd en van waaruit de laatste inzichten kunnen worden gedeeld, met zowel de patiënten thuis als met het regionale team.
Dit model leidt tot een geheel nieuwe aanpak van de zorg van neurologische patiënten. Bas Bloem: "Binnen dit model is uitgangspunt dat mensen zo min mogelijk naar het ziekenhuis komen (Radboud umc, Bas Bloem, 28 mei 2020).

Artsen en zorgverleners halen dag in dag uit het beste in zich naar boven

Maatwerk bieden is het domein van de arts, maar spitst zich nog vaak te eenzijdig toe op het medische vlak, terwijl diverse alternatieven voorhanden zijn. Dat komt doordat aanpalende expertise vaak niet direct voorhanden is of organisatorisch lastig te organiseren. 

Artsen onderkennen dat, en kiezen steeds vaker voor het geven van gedrag-, voeding- en 'even niets doen’ adviezen. Zo proberen zij de patiënt 'op de mens gericht' meerwaarde, kwaliteit en alternatieve keuzes te bieden en te betrekken bij het herstel van hun eigen gezondheid. Maar zeg nou echt!

Wie wil er nou ziek zijn... niemand toch!!! Ziek zijn is nooit een pretje.

Als ziekte ingrijpt in het dagelijks leven van iemand staat het leven op zijn kop. Een verblijf in het ziekenhuis en thuiszitten en daardoor niet of beperkt kunnen deelnemen aan het dagelijkse leven, beperkt ook iedereen in de omgeving.

Wat kun je zelf doen om zo gezond mogelijk te leven?

Miljoenen Nederlanders, jong en oud, eten gezond, roken niet, sporten, doen aan koude therapie, yoga en stressbeheersing, nemen op tijd rust, trainen een goede slaap en gebruiken vitamines om zo gezond mogelijk te leven. Maar miljoenen doen dat ook 'niet.'  Er is wat voor te zeggen, want ziek worden en in het medische traject terecht komen heeft ook zo zijn nadelen en gevaren. Dus baat het niet, het schaadt zeker niet... Het aardige is dat deze levensstijl door steeds meer wetenschappelijk onderzoek wordt aangemoedigd.  

Je lichaam trainen op zelfheling

Ik probeer dat zelf te doen. Omgaan met pijn, koude en matig eten. Ook je lichaam trainen om bij pijn en infecties zelf te handelen. Zo maakt het lichaam zelf endorfines aan. De mate waarin kun je trainen. Maar vooral om te herstellen zonder medicijnen. Volgens wetenschappers kun je je lichaam voor de gek houden

Wandelen

Koud douchen

Dus: als het even kan, voorkom ziektes. De video laat zien wat goede informatie kan doen Het belang van voeding om een lage spiermassa te voorkomen en te behandelen. De zorg kan daartoe een doorslaggevende rol spelen door het preventieproces duurzaam in te zetten. Wat ik van artsen en zorgverleners hoor is, dat het voldoening geeft mensen mentaal sterker te maken en zo ziektes te voorkomen, beperken of terugval, en in het ergste geval sterfte, te reduceren.