De geneeskunde evolueert: de arts en de patiënt volgen

We kunnen wel stellen dat de evolutie in de geneeskunde nooit zo snel is gegaan als de laatste jaren. Dat heeft ook zijn effect gehad op de rol van de arts en de patiënt. Dat zien we terug in de hoeveel-heid nieuwe inzichten in (uiterst) complexe ziektes, de snelheid van nieuwe medische kennis, geavanceerde technologieën en innovatieve geneesmiddelen in de huisartsenzorg, specialistische zorg, ziekenhuiszorg en de thuiszorg.  Maar ook in het feit dat arts en patiënt steeds vaker met elkaar overleggen over de soort onderzoeken en behandelingen. Immers, er is steeds meer keuze.

Een ander effect is dat medische behandelingen steeds bereikbaarder zijn geworden. Zo hebben nieuwe medische inzichten en behandelmethodieken er de afgelopen decennia toe geleid dat steeds meer ooit medische specialistische behandelingen, in alle ziekenhuizen en huisartsenpraktij-ken kunnen plaatsvinden. Dat proces zet zich voort, omdat een versnelde trend zichtbaar is dat steeds meer laag risico klinische behandelingen, in dagbehandeling of poliklinisch, en zo mogelijk buiten het ziekenhuis, plaatsvinden. Voorbeelden daarvan zijn ziektes met chronisch karakter, waardoor de  patiënt nog  jaren redelijk aangenaam kan blijven leven. Maar ook het implanteren van prothesen, die in dagbehandeling en zelfs poliklinisch plaatsvinden. 

De relatie patient - arts verandert, doordat de (potentiële) patiënt keuzes heeft en additioneel veel kennis ter beschikking heeft, waarover de arts ook beschikt. Zo veranderen de wensen van de patiënten mee op de golven van de ontwikkelingen in de zorg. Maar om welke wensen gaat het dan? Om daar achter te komen is het belangrijk de latente wensen van patiënten te kennen en daar als arts en zorgverlener voor open te staan. 

De latente wens van de patient is cruciaal

De 'latente wens' is een niet uitgesproken wens, maar die de patiënt wél heeft. Het begrijpen van juist de latente wensen, komt alleen in een gesprek tot stand en is cruciaal voor de in te zetten koers. Juist op basis van de latente wens kunnen artsen, zorgverleners en zorgaanbieders hun klantbena-dering en zorgprocessen verbeteren en patiënten actief helpen bij het effectief, gerustgesteld en betaalbaar ondergaan van de behandeling. In dat geval zullen ze graag bij je terugkomen. 

De rol van de arts verandert ook

De rol van de arts is de afgelopen decennia ook flink veranderd. De dramatische toename van volumes, de specificiteit van medische kennis, behandelmethodes, de vele specialisaties en de wijzigende procedures en aanpak van medische problemen, hebben naast het 'ontwerp' van vele zorgprocessen en de patiëntenzorg ook de traditionele rol van de artsen beïnvloed. De mate waarin kan echter nogal verschillen. Zo worden de prestaties van een individuele arts mede beïnvloed door de organisatorische context waarin hij of zij werkt. Stevig geformuleerd: slecht functionerende orga-nisaties kunnen het werk van de beste arts teniet doen, en grootse organisaties kunnen een krachti-ge basis zijn voor een gemiddelde arts. Zo zie je maar weer. Maar dit geldt natuurlijk net zo voor de één miljoen zorgverleners. 

Geneeskunde is een bijzondere wetenschap

Dat is wat niet iedereen zich realiseert. Zoals Amerikanen dat zo mooi kunnen zeggen: "Medicine is a problem solving science."  Huisartsen weten van alles een beetje en specialisten van weinig veel. Omdat geneeskunde zich bezig houdt met het oplossen van problemen is een groot deel (50 %) van het werk van artsen onvoorspelbaar.

Het menselijk lichaam heeft maar een paar manieren om te uiten, dat er iets niet in orde is (pijn, koorts, kleur, etc.). Dus iemand met deze symptomen kan aan meerdere aandoeningen lijden. Het is dan aan de arts een beeld te vormen over de oorzaak en ernst van de situatie. Daarna zal diagnostiek gedaan moeten worden om de hypothese, al of niet, te bevestigen. in het geval van bevestiging kan het type behandeling worden bepaald en uitgevoerd.  Pas als de behandeling succesvol is, kan gesteld worden dat de diagnose juist is geweest.

"Problem Solving."

Bohmer schrijft in zijn boek 'Designing Care' dat dramatische toenames van volumes , de specifici-teit van medische kennis en de alsmaar wijzigende benaderingen van 'probleem oplossing' het ontwerp van zorgprocessen en zorgorganisaties danig heeft beïnvloed. Zo heeft de arts zich gaande-weg nieuwe rollen moeten eigen maken.

Het leveren van zorg (= de arts doet wat hij of zij weet), maar ook de wijze waarop  artsen omgaan met, en het leren van zorg (weten wat te doen), vereist het aanleren van nieuwe rollen en verant-woordelijkheden. Los van deze vereisten zijn maatschappelijke veranderingen - zoals de beschik-baarheid van internet en sociale media en de zich actief informerende klant, en de impact van economische krachten - van invloed op de evoluerende rol van de arts.

Nieuwe rollen, verantwoordelijkheden en relaties

Door de alsmaar veranderende zorg ontstaan in de hele sector andere verhoudingen. Dat zien we terug is het aantal significant toegenomen aantal artsen en subspecialisaties en het aantal niet-medische zorgverleners. Door allerlei technologieën en geneesmiddelen is de patiënt zelf, tot op zekere hoogte, zijn of haar eigen "zorgverlener" geworden, omdat zij zelf medisch-technische handelingen (mogen) uitvoeren.

De arts: heeft drie onderscheiden rollen, naast hun klinische rol. Dat vraagt om medische en managementexpertise. Als een soort agent heeft hij de totale controle over de kritische stappen in het zorgproces. Hij of zij verzekert en monitort kwaliteit en efficiency tijdens de uitvoering van al de stappen, zowel individueel als in teamverband. Bij de laatste komen vaardigheden als motiveren, monitoren, het ontwerpen van processen en verzekeren dat alle benodigde vaardigheden, mensen en middelen beschikbaar zijn, evenals het bevorderen van een lerende omgeving.

De zorgverlener:  daar waar we vroeger alleen verpleegkundigen en doktersassistenten zagen is de range aan zorgverleners en de daarbij behorende verantwoordelijkheden fors uitgebreid. Zo kennen we de nurse practicioner, de technician assistant, de verpleegkundig specialist, etc. 

De patiënt: de rol van de patient verandert door nieuwe hulpmiddelen en economische omstandig-heden. Zo is het management denken in de zorg en het overheidsbeleid ten aanzien van de rol van de patient in zorgsystemen verschoven van de patient als 'ontvanger' van medische zorg en klant van een verzekeraar, naar de patiënt als 'actieve participant.'